Χαμένοι στη μετάφραση του Moneyball

Εχθές λοιπόν Πέμπτη, στην πρεμιέρα του Moneyball, βρεθήκαμε επτά άτομα και ως οι ειδικό κοινό, παρακολουθήσαμε και απολαύσαμε το Moneyball. Γελάσαμε όμως και με την ψυχή μας. Γελάσαμε με τα μαργαριτάρια που διαβάσαμε στους υπότιτλους.

Πριν από κάποιους μήνες -όπως θα θυμάστε- είχα πάρει στο τηλέφωνο την Feelgood Entertainment. Τους είχα πει ότι αν χρειάζονται βοήθεια στην μετάφραση του Moneyball είμαι ο άνθρωπος τους. Λίγο καιρό μετά μου απάντησαν ότι δεν έχουν κανένα πρόβλημα και ότι ο μεταφραστής τους είχε λύσεις για όλα. Στενοχωρήθηκα που δεν θα είχα την ευκαιρία να προσφέρω, αλλά σκέφτηκα ότι ίσως ο άνθρωπος που θα κάνει την απόδοση των υποτίτλων θα ήταν κάποιος ελληνοαμερικάνος, ή κάποιος που μπορεί να έχει ζήσει στην Αμερική και να ξέρει ο άνθρωπος.

Ποιος είμαι άλλωστε εγώ να κρίνω έναν επαγγελματία μεταφραστή;

Τώρα όμως που είδα το έργο ξέρω!

Ο κύριος Γιώργος Λυκούδης που υπογράφει τους υποτίτλους δεν έχει ζήσει στην Αμερική ούτε είναι Ελληνοαμερικανός. Απλά ξέρει καλά Αγγλικά. Σιγά τα ωα! Καλά αγγλικά ξέρει κι η κουτσή Μαρία. Τα Αγγλικά του Baseball όμως δεν είναι όποια κι όποια Αγγλικά. Και όπως λένε κάποιοι "το χειρότερο δεν είναι η αμάθεια, αλλά ή ημιμάθεια" και το ακόμα χειρότερο είναι να μην έχεις και τα αρχίδια να παραδεχθείς ότι δεν ξέρεις κάτι καλά. Διότι πολύ απλά ο κύριος Λυκούδης δεν ξέρει καλά τα Αγγλικά του Baseball. Η αλήθεια είναι ότι κάτι έψαξε. Έκανε μία μικρή έρευνα. Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό για τον επαγγελματικό υποτιτλισμό μίας ταινίας με ιδιαίτερες απαιτήσεις, κι έτσι το τί διαβάσαμε κάτω από το όμορφο πρόσωπο του Μπραντ Πίτ δεν περιγράφεται.

Τα μαργαριτάρια

Το έργο ξεκινά με έναν αγώνα των Athletics με τους Yankees. Έρχεται ένας καταιγισμός όρων και εκφράσεων. Τί strike, τί out, τί Homerun, τί να λέμε... Και στους υπότιτλους έχουμε μία σαλάτα. Κάποια στιγμή ακούγεται "and the Yankees need two more outs" και διαβάζουμε "και οι Yankees χρειάζονται δύο ακόμα πόντους"!!! Outs ρε μεγάλε OUTS, όχι Runs!!!

Λίγο αργότερα οι βάσεις μεταφράστηκαν σε πόντους, τα runs είχα γίνει χοουμ ρανς ενώ το ball είχε μεταφραστεί στο εύκολο (αλλά εντελώς ανούσιο) "μπαλιά". Και τί θα πει "μπαλιά" κύριε Λυκούδη; Και το pitch μπαλιά είναι. Επίσης το pitch μεταφράστηκε απλά και ανέξοδα pitch και όχι ρίψη, το strike παρέμεινε strike και όχι «αποτυχία χτυπήματος» όπως θα μπορούσε, ενώ ο catcher αντί του σωστότερου «υποδοχέας» γράφτηκε εις άπταιστα ελληνικά «κάτσερ» λες και αυτό λέει τίποτα στον Έλληνα.

Επιπροσθέτως, το walk μεταφράστηκε απλά σε "γουόκ". Τώρα τί σημαίνει γούοκ στα Ελληνικά, μην με ρωτάτε, διότι δεν ξέρω και θα σας γελάσω. Ίσως να είναι εκείνο το μαγειρικό σκεύος. Μάλιστα ο Kevin Yukilis που αναφέρεται στο έργο με το παρατσούκλι του "the Greek God of walk" * μεταφράστηκε ως "ο Έλληνας Θεός του γουόκ". Κάτι σαν τον μάστερ σεφ της Ινδοκίνας. Για την ιστορία να επαναλάβω ότι όσοι διαβάζουν από την αρχή αυτό το blog ξέρουν ότι ο Κέβιν δεν είναι Έλληνας, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με τη μετάφραση του Λυκούδη, αλλά με την πραγματικότητα. 

*μεταφράστηκε ως "ο Έλληνας Θεός του γουόκ".  Κάτι σαν τον μάστερ σεφ της Ινδοκίνας. Για την ιστορία να επαναλάβω ότι όσοι διαβάζουν.

Για να πάω τώρα και στο τελευταίο μαργαριτάρι της μετάφρασης, που ήταν και το πιο γερό χτύπημα -γιατί πόσα να αντέξει κανείς επί δυό ώρες και ένα τέταρτο. Ένας παίκτης λοιπόν χτυπάει τη μπάλα, ο εκφωνητής ακούγεται να λέει "he hits..., he runs... rounds first..." και εμείς διαβάζουμε στη μετάφραση: "Χτυπάει την μπάλα, τρέχει και είναι ο πρώτος γύρος"!!! Ε!!! Μεγάλε!!! «Rounds first», θα πει στρίβει γύρω από την πρώτη βάση, όχι είναι ο πρώτος γύρος. Αλλά αν δεν το έχει ξαναακούσει που να καταλάβεις.

Είχε και ένα άλλο καταπληκτικό για την Major League, κάτι σαν «πρώτη γραμμή» ή κάτι τέτοιο, αλλά δεν το θυμάμαι ακριβώς, οπότε νν κάποιος το θυμάται να μας το γράψει να γελάσουμε κι άλλο.

Αυτά λοιπόν εννοούσα όταν έλεγα στην εταιρία διανομής ότι το Baseball θέλει κάποιον ειδικευμένο στη μετάφραση, αλλά τί να κάνουμε. Προφανώς η άποψή τους ήταν «σιγά ρε παιδιά, εδώ κανείς δεν καταλαίνει το Baseball γενικώς, στους όρους θα κολήσουμε; Πολλοί θα τους δουν λίγοι θα τους προσέξουν.»

Και δυστυχώς δεν έχουν άδικο. Λίγοι είμαστε.

Η ταινία

Αφήνοντας τη μετάφραση στην άκρη και πηγαίνοντας στα της ταινίας, πρέπει να πω ότι το Moneyball κατακτά πολύ εύκολα την δεύτερη θέση της καλύτερης ταινίας για το Baseball, πάντα μετά την ταινία «Ο Καλύτερος» με τον Ρόμπερτ Ρεντφορντ. Όλα τα άλλα, τα «For The Love Of The Game» και τα «The Rookie» και τα «Shoeless Joe» έρχονται πολύ - πολύ πιο πίσω.

Το Moneyball, είναι μία πραγματικά διαφορετική κινηματογραφική προσέγγιση στο παιχνίδι. Είναι αφιερωμένο μεν στη στατιστική ανάλυση των παικτών, ευτυχώς όμως αυτή την παράμετρο την προσπερνά γρήγορα και επικεντρώνεται στον μάνατζερ-άνθρωπο, που έχει χάσει μία ευκαιρία στη ζωή του ως παίκτης και ανησυχεί μήπως χάσει άλλη μία, οπότε τελικά τα παίζει όλα για όλα, ώστε να μπορέσει να πάει σε καλό Κολέγιο η κόρη του. Και τα καταφέρνει.

Βέβαια η νίκη στο γήπεδο εξακολουθεί να είναι πολύ βασική παράμετρος του σεναρίου, έρχεται όμως αρκετά νωρίς στο έργο. Δεν είναι το επιστέγασμα όπως έχουμε συνηθίσει στις αθλητικές ταινίες, όπου οι ήρωες ξεπερνούν όλες τις δυσκολίες και στο τέλος πανηγυρίζουν. Έτσι τελικά, την κυρίαρχη θέση την έχει η ήττα, η οποία είναι και το βασικότερο χαρακτηριστικό του Baseball. Μην ξεχνάτε ότι ακόμα και στην καλύτερή της χρονιά, μία ομάδα έχει χάσει το 40 με 45% των παιχνιδιών της.

Άλλο ένα θετικό είναι η διάθεσή της ταινίας που δεν ακολουθεί την κλασική χολιγουντιανή συνταγή, με τους ζεστούς φωτισμούς και τις ροζ φατσούλες, αλλά διαδραματίζεται κάτω από ένα φως άσπρο των φθορίων, κάνοντας πιο αληθινή την εικόνα και δίνοντας την αίσθηση ότι πραγματικά βρισκόμαστε στα παρασκήνια του μεγάλου Show της MLB.

Στα μείων της ταινίας βάζω την διάρκειά της, καθώς κάποια στιγμή αιστάνθηκα ότι «κρέμασε» λίγο. Που σημαίνει ότι θα μπορούσαν κάποιοι διάλογοι -ιδίως προς το τέλος- να είναι πιο σφιχτοί και αντί για 133 λεπτά το έργο να ήταν κοντά στις δύο ώρες. Από την άλλη μέσα από αυτή την αργή ατμόσφαιρα της ταινίας είδα το πραγματικό συναίσθημα που βάζουν σε αυτό το παιχνίδι οι αμερικάνοι, κάτι που εμείς ως χώρα δεν έχουμε σε καμία περίπτωση. Αυτοί το αγαπάνε ρε παιδί μου, οπότε ίσως αν ήμουν Αμερικάνος να μην με ενοχλούσε ούτε η διάρκεια. Ίσως να μην με ενοχλούσε τίποτα.